កំណត់និពន្ធ៖ អ្នកស្រី Arancha Gonzalez នាយិកាប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិបានផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់កញ្ញា ខាន់ សុគុំមនោ និងកញ្ញា ហ៊ាន សុជាតា នៃ VOA នៅក្នុងវេទិកាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកស្តីពីអាស៊ាន ដែលកម្ពុជាជាម្ចាស់ផ្ទះ កាលពីសប្តាហ៍មុន។ នៅក្នុងបទសម្ភាសភាគទី១ អ្នកស្រី Arancha Gonzalez បានពិភាក្សាអំពីការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មនៅកម្ពុជា និងសក្តានុពលទីផ្សារកម្ពុជា ដែលអាចពង្រីកក្នុងតំបន់អាស៊ាន និងប្រទេសផ្សេងៗទៀត។ ខាងក្រោមនេះគឺជាបទសម្ភាសន៍ភាគទី២បញ្ចប់ជាសំឡេង និងខ្លឹមសារបទសម្ភាសន៍ដែលត្រូវបានបកប្រែជាភាសាខ្មែរ ដែលពិភាក្សាអំពីការលើកកម្ពស់ស្ត្រីក្នុងវិស័យពាណិជ្ជកម្ម សហគ្រិនភាព និងបច្ចេកវិទ្យា៖
Your browser doesn’t support HTML5
បទសម្ភាសន៍ VOA៖ អ្នកជំនាញស្នើថាកម្ពុជាត្រូវការស្ត្រីគំរូបន្ថែម ដើម្បីជួយជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ច
VOA៖ ដោយសារតែអ្នកស្រីបានធ្វើការងារជាច្រើន ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការផ្តល់សិទ្ធិអំណាចដល់ស្ត្រីដឹកនាំ ក្នុងវិស័យពាណិជ្ជកម្ម និងសហគ្រិនភាព ពិសេសនៅប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងពិភពលោក និងនៅតំបន់អាស៊ាន តើអ្នកស្រីយល់ឃើញយ៉ាងណាដែរ ចំពោះចំនួនស្ត្រីនៅក្នុងតំណែងដឹកនាំខ្ពស់ៗនៅក្នុងតំបន់អាស៊ាន? ហើយនៅកម្ពុជាវិញយ៉ាងណាដែរ?
Arancha៖ ខ្ញុំឃើញថា ចំនួនស្ត្រីពិតជានៅខ្វះខាត និងអវត្តមានច្រើន នៅក្នុងតំណែងដឹកនាំធំៗ។ មិនថានៅក្នុងវិស័យនយោបាយ វិស័យពាណិជ្ជកម្ម ឬនៅក្នុងវិស័យស្រាវជ្រាវអប់រំក៏ដោយ វត្តមានស្ត្រីនៅក្នុងតំណែងធំៗទាំងនោះពិតជាមិនសមាមាត្រទៅនឹងចំនួនស្ត្រីសរុបនៅសង្គមយើងទេ។ ករណីនេះ វាមិនមែនកើតមាននៅតែអាស៊ីនោះទេ។ គ្រប់បណ្តាប្រទេសជុំវិញពិភពលោក គឺមានបញ្ហាបែបនេះដូចគ្នា។ ប្រសិនបើយើងក្រលេកមើលទៅចំនួនស្ត្រីដែលជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ជាប្រធានាធិបតី ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល ឬត្រឹមតែតំណែងជារដ្ឋមន្ត្រី ឧទាហរណ៍ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មជាដើម គឺវានៅមានតិចណាស់។
ក៏ប៉ុន្តែ ចំនួនស្ត្រីវិញគឺមានលើស ៥០%នៃចំនួនប្រជាជនសរុបទៅទៀត។ ដូចនេះ យើងគួរតែបន្តសួរខ្លួនយើងថា «មកពីហេតុអ្វី?»។ តើនេះមកពីស្ត្រីមិនចង់ឡើងទៅកាន់តំណែងទាំងនោះទេ? ឬក៏មកពីយើងនៅមានឧបសគ្គជាក់លាក់មួយចំនួន ដែលកម្រិតសមត្ថភាពយើងក្នុងការចូលរួម និងសម្រេចបានជោគជ័យក្នុងការឡើងទៅដល់តំណែងទាំងនោះ? ខ្ញុំថាមកពីហេតុផលទី២ ច្រើនជាង។ ខ្ញុំចង់បញ្ជាក់ថា ស្ត្រីជាច្រើននៅមិនទាន់អាចបំបែកពិដានកញ្ចក់ ឬគុកអត់ជញ្ជាំងនៅឡើយទេ។ ពោលគឺ ទាំងការចូលរួមក្នុងសង្គម ក្នុងនយោបាយ ពិសេសនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ច។
VOA៖ ហេតុដូចម្តេចបានជាការផ្តល់អំណាចស្ត្រីក្នុងវិស័យពាណិជ្ជកម្ម ជំនួញ សហគ្រិនភាព និងបច្ចេកវិទ្យា មានសារៈប្រយោជន៍ដល់សង្គមកម្ពុជា?
Arancha៖ វាពិតជាសំខាន់ក្នុងការផ្តល់អំណាចសេដ្ឋកិច្ចដល់ស្ត្រីចូលរួមក្នុងវិស័យទាំងនោះ ពីព្រោះវាមានហេតុផលសេដ្ឋកិច្ចដើម្បីបកស្រាយថា ត្រូវតែធ្វើដូច្នេះ។ លើសពីការចាំបាច់ ហើយលើសពីការដែលត្រឹមតែទទួលស្គាល់ថា ស្ត្រី និងបុរស ត្រូវតែមានអំណាច និងឱកាសស្មើគ្នា ព្រោះនេះជាសតវត្សរ៍ទី២១ គឺយើងមានហេតុផលសេដ្ឋកិច្ចដើម្បីលើកមកអះអាង។ នៅពេលដែលយើងផ្តល់អំណាចសេដ្ឋកិច្ចដល់ស្ត្រី យើងនឹងទទួលបានកំណើនគុណនឹង៣។
ទី១ ប្រទេសណាដែលជួយជំរុញស្ត្រីឲ្យចូលរួមក្នុងទីផ្សារការងារ នឹងលូតលាស់ខ្លាំងជាងមុន លឿនជាងមុន ហើយការលូតលាស់នោះនឹងរឹងមាំបំផុត។ នៅក្នុងជំនួញ ក្រុមហ៊ុនណាមានបុគ្គលិកចម្រុះ នោះគេនឹងមានផលិតភាពការងារខ្ពស់ បុគ្គលិកមានលទ្ធភាពទទួលប្រាក់ខែសមរម្យ ហើយក្រុមហ៊ុននោះនឹងទទួលបានបុគ្គលិកដែលខ្លឹមៗមកធ្វើការជាមួយគេ។ ចំណែកសង្គមដែលផ្តល់អំណាចសេដ្ឋកិច្ចដល់ស្ត្រី នឹងអាចមានលទ្ធភាពកាត់បន្ថយភាពក្រីក្របានលឿនជាង។ ហេតអ្វីទៅ? នេះគឺមកពីស្ត្រីជាទូទៅនៅក្នុងពិភពលោកទាំងមូល ចំណាយ ៨០% នៃប្រាក់ចំណូលរបស់ពួកគេសម្រាប់សមាជិកគ្រួសារ និងសហគមន៍។
ជាក់ស្តែង ដូចជាការទិញម្ហូបអាហារ បញ្ជូនកូនឲ្យបានចូលនៅសាលា ជូនកូនទៅពេទ្យ ឬទិញអ្វីៗចាំបាច់សម្រាប់ប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃ។ ករណីនេះ គឺថា មានដល់ទៅ៨០% នៃស្ត្រីដែលធ្វើបែបនេះ ហើយចំពោះបុរសវិញគឺមានត្រឹមតែ ៤០% ទេដែលនឹងធ្វើយ៉ាងដូច្នេះ។ នេះមិនមែនជាការលើកឡើងតាមគំនិតខ្ញុំទេ វាគឺជាការស្រាវជ្រាវដោយធនាគារពិភពលោក និងមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ។
សរុបមកវិញ យើងចំណេញទៅលើផ្នែកទាំង៣ គឺសេដ្ឋកិច្ច ជំនួញ និងសង្គម ដែលនេះជាការចាំបាច់ និងបានមកពីការលើកស្ទួយសេដ្ឋកិច្ចស្ត្រី ដោយការជំរុញឲ្យគាត់បានចូលរួម។
ក្មេងសិស្សស្រីកំពុងសិក្សានៅក្នុងសាលាបឋមសិក្សាកេសរារាម ក្រុងសៀមរាប កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៥។ (នូវ ពៅលក្ខិណា/VOA)
VOA៖ អ្នកស្រីបានលើកឡើងថា អ្នកស្រីជឿទៅលើហេតុផលដែលថា ស្ត្រីមានឧបសគ្គជាក់លាក់មួយចំនួន រារាំងគាត់មិនឲ្យចូលរួម និងទទួលបានចំណេះដឹង និងជំនាញ ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម សហគ្រិនភាព និងបច្ចេកវិទ្យាជាដើម។ តើឧបសគ្គនោះមានអ្វីខ្លះទៅ?
Arancha៖ ឧបសគ្គចម្បងៗនោះមាន៤។ ទី១ ស្ត្រីត្រូវបានគេរើសអើងដោយច្បាប់ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងបុរស។ នៅប្រទេសជាច្រើន ស្ត្រីមិនអាចចុះហត្ថលេខានៅលើកុងត្រា ដោយមិនមានការទទួលស្គាល់ពីឪពុក ពីស្វាមី ឬពីបងប្អូនប្រុសរបស់ពួកគេ។ នៅប្រទេសជាច្រើន ស្ត្រីមិនមានសិទ្ធិកាន់កាប់ទ្រព្យសម្បត្តិ។ នៅប្រទេសជាច្រើន ស្ត្រីមិនអាចបើកគណនីធនាគារទៅទៀត។ ការរើសអើងគឺបានសរសេរឡើងក្នុងច្បាប់។ ដំបូង យើងត្រូវលើកឡើងនូវចំណុចដែលរើសអើងតាមរយៈច្បាប់។ ៩០% នៃប្រទេសទាំងអស់នៅលើពិភពលោក យ៉ាងហោចក៏មានច្បាប់១ ដែលនៅរើសអើងស្ត្រីលើផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៅឡើយ។
ទី២ ទោះបីជាច្បាប់ចែងមកមានលក្ខណៈស្មើភាពហើយក្តី នីតិវិធីអនុវត្តមិនដូចគ្នាទេ។ ឧទាហរណ៍ ក្នុងការស្រាវជ្រាវយើងបានធ្វើឡើងថ្មីៗនេះឲ្យដឹងថា សហគ្រិនជាស្ត្រីដែលធ្វើជំនួញឆ្លងព្រំដែនពីប្រទេសមួយទៅប្រទេសមួយទៀត ទំនងជារងការទាមទារឲ្យបង់ប្រាក់សូកប៉ាន់ច្រើនជាងបុរស។
ឯទី៣ ទោះបីជាច្បាប់ និងនីតិវិធីស្របគ្នាហើយក្តី ស្ត្រីពិបាកក្នុងការទទួលបានប្រាក់ឥណទានសម្រាប់រកស៊ីជាងបុរស។ តាមពិតទៅមិនមែនមកពីស្ត្រី មិនសក្តិសមនឹងទទួលបានឥណទានទេ ហើយមិនមែនមកពីការឲ្យប្រាក់ឥណទានទៅស្ត្រីជារឿងប្រថុយប្រថានអីនោះដែរ ក៏ប៉ុន្តែនេះដោយសារតែការយល់ឃើញខុស ទៅលើស្ត្រី ទាំងគ្រឹះស្ថានផ្តល់ជំនួយផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ ក៏យល់ខុសទៅលើស្ត្រី។
ទី៤ ស្ត្រីខ្វះបណ្តាញនៅក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងនៅក្នុងរង្វង់ពាណិជ្ជកម្ម។ ក្រៅពីហេតុផលទាំង៤ ខ្ញុំចង់បន្ថែមមួយទៀត គឺរើសអើងដាច់ដោយឡែកទៅលើក្រុមស្ត្រីក្នុងវិស័យវិទ្យាសាស្ត្រ និងបច្ចេកវិទ្យា។ ពោលគឺការវាយតម្លៃលម្អៀងពីសង្គម។ ពេលអ្នកគិតដល់ផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា គណិតវិទ្យា ប្រហែលជាអ្នកបិទភ្នែកនឹកអំពីវាទៅអ្នកឃើញថា ជាបុរសម្នាក់។
នេះហើយ គឺការយល់ឃើញដែលយើងត្រូវតែផ្លាស់ប្តូរចេញ។ ត្រូវផ្លាស់ប្តូរជំនឿ និងទំនៀមទម្លាប់ទាំងនោះ តាមរយៈការបង្កើនគំរូជាស្ត្រីទៅដល់ស្ត្រីដទៃទៀតឲ្យកាន់តែច្រើន។ ស្ត្រីគំរូទាំងនោះត្រូវសកម្ម និងជាតួអង្គមួយក្នុងវិស័យ ស្តេម (STEM) ដែលមានដូចជាវិទ្យាសាស្ត្រពិត គណិតវិទ្យា វិស្វកម្ម ជាដើម។
VOA៖ តើអ្នកស្រីយល់ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានខិតខំប្រឹងប្រែងគ្រប់គ្រាន់ឬនៅ ក្នុងការលើកកម្ពស់ស្ត្រី ជាពិសេសស្ត្រីវ័យក្មេងនៅកម្ពុជា?
Arancha៖ មិនមានទេ ពាក្យថា«គ្រប់គ្រាន់»នោះ។ ហើយវាមិនមែនកើតមានតែនៅកម្ពុជាប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែគឺគ្រប់ទីកន្លែង គ្រប់ប្រទេសនៅលើពិភពលោក។ តែបើចំពោះសំណួរដែលថា តើកម្ពុជាកំពុងបោះជំហានក្នុងទិសដៅលើកកម្ពស់ស្ត្រីក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចហើយឬនៅ? ចម្លើយរបស់ខ្ញុំគឺ កម្ពុជាកំពុងធ្វើដំណើរលើផ្លូវនេះហើយ។ ខ្ញុំបានជួបជជែកជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលលោកមានឆន្ទៈលើកកម្ពស់ស្ត្រីកម្ពុជា ហើយនេះគឺជារឿងល្អសម្រាប់កម្ពុជា។
ក៏ប៉ុន្តែ បញ្ហាគឺស្ថិតនៅត្រង់ថា មានចំនួនស្ត្រីច្រើនមែនទែននៅក្នុងវិស័យក្រៅប្រព័ន្ធ និងវិស័យសហគ្រាសខ្នាតតូច ដែលជាទូទៅពួកគេមិនអាចទទួលបានប្រាក់កម្រៃដូចគ្នានឹងបុរស បើទោះជាពួកគេធ្វើការងារដូចគ្នាក៏ដោយ។ ហេតុនេះ ខ្ញុំគិតថា វាដល់ពេលដែលកម្ពុជាត្រូវមានការប្តេជ្ញាចិត្តខ្ពស់ចំពោះបញ្ហានេះ ដើម្បីធានាឲ្យបានថា កម្ពុជាមិនបានមើលរំលង ឬទុកស្ត្រីណាម្នាក់ចោលនោះទេ។ ពិតហើយដែលថា យើងមិនត្រូវទុកនរណាម្នាក់ចោលនោះទេ មិនថា ពួកគេជាបុរស ឬស្ត្រីឡើយ។ គ្រាន់តែថា ជាទូទៅភាគច្រើនស្ត្រីមិនសូវទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ ហើយវាដល់ពេលដែលយើងត្រូវមានការប្តេជ្ញាចិត្តខ្ពស់ជាងមុន។
បេក្ខនារីលេខរៀងទី១ សម្រាប់ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ ជួបជុំជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅទីស្នាក់ការគណបក្ស ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧។ (ហ៊ាន សុជាតា/VOA)
VOA៖ តើអ្នកស្រី មានជាអនុសាសន៍យ៉ាងណាខ្លះចំពោះរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការបង្កើតជារបៀបវារៈក្នុងការកំណត់គោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍ បទប្បញ្ញត្តិ ឬការគាំទ្រផ្សេងៗទៀត ដើម្បីជំរុញឲ្យមានការលើកកម្ពស់ស្ត្រីបន្ថែមទៀត?
Arancha៖ ពិតមែនហើយ! ខ្ញុំគិតថា ការអប់រំពិតជាដើរតួយ៉ាងសំខាន់ ហេតុនេះយើងត្រូវធានាថា ក្មេងស្រីអាចទៅសាលារៀន អាចទទួលបានការអប់រំ និងអាចចូលរួមក្នុងការអប់រំគ្រប់ប្រភេទដូចក្មេងប្រុសដែរ។ ហើយមិនគួរមានទេនូវផ្នត់គំនិតដែលថា ក្មេងស្រីមិនអាចរៀននេះ រៀននោះបាន។ ជាឧទាហរណ៍ មុខវិជ្ជាវិស្វកម្ម គឺសម្រាប់តែមនុស្សប្រុស ឯអាជីពជាគ្រូបង្រៀនគឺសម្រាប់មនុស្សស្រីជាដើម។
មួយវិញទៀត ខ្ញុំគិតថា វាក៏សំខាន់ណាស់ដែរ ដែលមានស្ត្រីជាគំរូច្រើននៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា។ នៅពេលដែលមានស្ត្រីមួយចំនួនសម្រេចក្នុងការងាររបស់ពួកគេ ជាអាទិ៍ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច ជំនួញ នយោបាយ ការអប់រំ កីឡា ឬវិទ្យាសាស្ត្រហើយ វានឹងធ្វើឲ្យក្មេងស្រី ឬស្ត្រីដទៃទៀតកាន់តែមានកម្លាំងចិត្ត។
ជាក់ស្តែង នៅកម្ពុជានេះ មជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិរបស់យើង បានផ្តួចផ្តើមគម្រោងមួយឈ្មោះថា SheTrades ដើម្បីជួយស្ត្រីកម្ពុជាឲ្យចូលរួមក្នុងជំនួញ និងរួមចំណែកបង្កើនគុណភាពការងារដល់ពួកគេ។ ស្ត្រីជាសហគ្រិនវ័យក្មេងទាំងអស់សុទ្ធតែអាចចូលរួមក្នុងចលនា SheTrades នេះ ហើយ ពួកគេក៏អាចស្វែងរកអតិថិជន សម្រាប់លក់ផលិតផលរបស់ពួកគេតាមរយៈ SheTrades ថែមទៀតផង។
VOA៖ ឆ្លងកាត់តាមបទពិសោធរបស់អ្នកស្រីផ្ទាល់ តើអ្វីខ្លះដែលជួយជំរុញឲ្យអ្នកស្រីទទួលបានជោគជ័យដូចសព្វថ្ងៃ?
Arancha៖ សម្រាប់ខ្ញុំផ្ទាល់ ខ្ញុំទទួលបានជោគជ័យដូចពេលនេះ ក៏ដោយសារតែខ្ញុំតែងតែជឿថា ខ្ញុំមិនមានអ្វីខុសប្លែកពីមនុស្សប្រុសនោះទេ។ នោះក៏ព្រោះតែខ្ញុំ ក៏បានខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើការ ដូចបុរសដែរ។ កន្លងមកខ្ញុំក៏ទទួលបានការគាំទ្រពីទាំងបុរស និងស្ត្រី ហើយការគាំទ្រទាំងនោះភាគច្រើនខ្ញុំទទួលបានពីបុរសថែមទៀតផង។ ហេតុនេះ ខ្ញុំមិនគិតថា ការតស៊ូដើម្បីសមភាពស្ត្រី គឺជាការតស៊ូរបស់ស្ត្រីតែឯងនោះទេ ប៉ុន្តែ វាគឺជាការខំប្រឹងប្រែងរបស់សង្គមទាំងមូល។
ដើម្បីធ្វើឲ្យសង្គមមួយទទួលបានការចូលរួមពេញលេញ វាត្រូវការការធ្វើការរួមគ្នាទាំងបុរស និងស្ត្រី ដើម្បីធានាថាសង្គមមួយនឹងមិនបោះបង់នរណាម្នាក់ចោលឡើយ។ បទពិសោធរបស់ខ្ញុំបង្ហាញថា គ្មានអ្វីខុសគ្នារវាងបុរស និងស្ត្រីនោះទេ គឺអ្នកខ្លួនឯងត្រូវខំប្រឹងធ្វើការ និងជឿជាក់លើសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន។ សូមកុំគិតថា មានអ្វីមួយដែលអ្នកមិនអាចធ្វើបាននោះទេ អ្នកត្រូវគិតថា អ្នកពិតជាអាចធ្វើបាន ហើយខំប្រឹងដើម្បីសម្រេចបាននូវអ្វីដែលអ្នកចង់បាន៕