ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា ការទាមទាររបស់ហ្វីលីពីនឲ្យមានការដកចេញនូវនាវាចិនចំនួន ២២០គ្រឿងចេញពីតំបន់សមុទ្រមានជម្លោះ បានធ្វើឲ្យទំនាក់ទំនងរវាងចិននិងហ្វីលីពីនកាន់តែចុះដុនដាប។ គេឃើញថា ទំនាក់ទំនងរវាងចិននិងហ្វីលីពីនធ្លាប់មានសភាពល្អប្រសើរនៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយ បើទោះជាមានជម្លោះដែនទឹករវាងគ្នាក៏ដោយ។
យោងទៅតាមប៉ុស្តិ៍ទូរទស្សន៍ជាតិហ្វីលីពីននៅក្រុងម៉ានីល អង្គភាពទទួលបន្ទុកការងារមួយនៃរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនបាន «បង្ហាញការព្រួយបារម្ភ» នៅពេលនាវានេសាទចិនបានមកដល់តំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកនៃប្រជុំកោះ Spratly ក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ខណៈរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិហ្វីលីពីនបានទាមទារឲ្យនាវានេសាទទាំងនោះចាកចេញ។ ប៉ុស្តិ៍ទូរទស្សន៍ជាតិហ្វីលីពីនបានលើកឡើងថា «ក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធជើងទឹក» ចិនត្រូវបានគេជឿថា ស្ថិតនៅលើនាវាទាំងនោះ នៅពេលមកដល់តំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកដែលមិនមានមនុស្សរស់នៅកាលពីថ្ងៃទី០៧ ខែមីនា។
កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធហ្វីលីពីនបានសរសេរសារបង្ហោះនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី២៥ ខែមីនាថា ក្រុមមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិហ្វីលីពីនបានទាក់ទងភាគីចិន កាលពីថ្ងៃពុធ ស្របពេលនាវាចំនួន ១៨៣គ្រឿងនៅតែបន្តស្ថិតនៅតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកកាលពីចុងខែមីនាកន្លងទៅនេះ។ ទំព័រហ្វេសប៊ុកនោះលើកឡើងថា៖ «យើងចង់ពាំនាំបន្តនូវសារស្តីពីការទាមទាររបស់លោករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិឲ្យនាវាទាំងនោះចាកចេញ»។
ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនលោក Rodrigo Duterte បានជួបជាមួយនឹងអគ្គរដ្ឋទូតចិនប្រចាំហ្វីលីពីនកាលពីចុងខែមីនា ដើម្បីបង្ហាញការព្រួយបារម្ភពីនាវានេសាទទាំងនោះ ហើយបានប្តេជ្ញាថា លោកនឹងការពារប្រទេសរបស់លោក។ អ្នកនាំពាក្យការិយាល័យប្រធានាធិបតីលោក Harry Roque បានថ្លែងនៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី២៥ ខែមីនាថា នាវាទាំងនោះត្រូវបានដឹកនាំប្រតិបត្តិការដោយអ្នកនេសាទស្វែងរកកន្លែងសំចត។
ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា ការកំណត់ឃើញនាវានេសាទចិនពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីលកាន់តែធ្វើឲ្យទំនាក់ទំនងរវាងចិន និងហ្វីលីពីនចុះដុនដាប ដែលទំនាក់ទំនងនេះធ្លាប់ឡើងដល់ចំណុចល្អប្រសើរបំផុតមួយ នៅពេលលោក Duterte ចូលកាន់តំណែងកាលពីប្រាំឆ្នាំមុន។
លោក Jay Batongbacal សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកកិច្ចការដែនទឹកនៅសាកលវិទ្យាល័យហ្វីលីពីននិយាយថា នាវាចិន «ពិតជាបង្កផលប៉ះពាល់»។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ច្បាស់ណាស់ មនុស្សមួយចំនួននៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល សូម្បីតែអ្នកនៅក្នុងចំណោមអ្នកគាំទ្រលោក Duterte ក៏លែងសូវមានអារម្មណ៍ពេញចិត្តនឹងចិនដែរ ដោយសារតែរឿងនេះ»។
រូបឯកសារ៖ រូបថតដែលត្រូវបានចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ ដោយឆ្មាំល្បាតសមុទ្រហ្វីលីពីននេះ បង្ហាញពីនាវារបស់ចិនចំនួន ២២០ គ្រឿងនៅតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Whitsun ក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោក Batongbacal និយាយថា បណ្តុំនាវានេសាទទាំងនោះបានធ្វើឲ្យពលរដ្ឋហ្វីលីពីនមួយចំនួនរំឭកពីហេតុការណ៍កាលពីឆ្នាំ ២០១២ នៅពេលដែលនាវាចិនមកកាន់កាប់តំបន់ Scarborough ដែលជាតំបន់នេសាទមួយនៅក្នុងដែនសមុទ្រមានជម្លោះ ដោយបង្កឲ្យមានការប្រឈមគ្នារយៈពេលវែង។
លោក Duterte ក៏បានស្វះសែងរកជំនួយ និងការវិនិយោគរបស់ចិនកាលពីឆ្នាំ ២០១៦ដែរ ដើម្បីជំរុញការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច។ រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីលទុកដោយឡែកនូវជម្លោះដែនទឹក បន្ទាប់ពីតុលាការអន្តរជាតិបានចេញសេចក្តីសម្រេចប្រឆាំងនឹងមូលដ្ឋានផ្លូវច្បាប់នៃការទាមទាររបស់ចិនចំនួ ៩០ភាគរយនៃតំបន់សមុទ្រដែលមានទំហំ ៣,៥ លានគីឡូម៉ែត្រការ៉េ។
តំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកជាទីដែលនាវានេសាទចិនកំពុងសំចតនោះ ស្ថិតនៅចម្ងាយ៨៥៩គីឡូម៉ែត្រ ភាគ និរតី ទីក្រុងម៉ានីល និងស្ថិតនៅចម្ងាយតែប៉ុន្មានគីឡូម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះពីកោះតូចៗចំនួន ១០ នៅក្នុងប្រជុំកោះ Spratly ដែលស្ថិតក្រោមការត្រួតពិនិត្យប្រចាំថ្ងៃដោយហ្វីលីពីន។
ទំនាក់ទំនងរវាងចិននិងហ្វីលីពីនបានថមថយរួចស្រាប់ទៅហើយជុំវិញការយល់ឃើញក្នុងចំណោមពលរដ្ឋហ្វីលីពីននៅក្នុងបែបផែនដែលជំនួយ និងការវិនិយោគរបស់ចិនក្នុងទំហំ ២៤ពាន់លានដុល្លារបានមកដល់ពួកគេយឺតយ៉ាវពេក។
សមាជិកសភាមួយរូបនៅក្រុងម៉ានីលបាននិយាយកាលពីគ្រានោះថា នាវាចិនមួយបានបង្កឲ្យមានការភ្ញាក់ផ្អើលកាលពីឆ្នាំ ២០១៧ ដោយបានដាក់ទង់ជាតិកម្ពស់ ៣ម៉ែត្រនៅតំបន់ Sandy Cay ដែលជាតំបន់គ្រប់គ្រងដោយហ្វីលីពីននៅប្រជុំកោះ Spratly។ កាលពី២ឆ្នាំមុន ចិនបានអនុញ្ញាតឲ្យនាវានេសាទជាង ១០០ ឆ្លងកាត់តំបន់ប្រជុះកោះ Spratly។
ស្ទង់មតិមួយកាលពីពាក់កណ្តាលឆ្នាំ ២០២០ ធ្វើឡើងដោយវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវ Social Weather Stations មានមូលដ្ឋាននៅក្រុង Quezon City ប្រទេសហ្វីលីពីន បានរកឃើញថា «ជំនឿទុកចិត្ត» របស់ពលរដ្ឋហ្វីលីពីនមកលើប្រទេសចិនបានធ្លាក់ចុះពីលំដាប់ថ្នាក់ «ទាប» មក «អាក្រក់» ជាមួយនឹងពិន្ទុជំនឿទុកចិត្ត -៣៦។ នេះជាពិន្ទុទាបបំផុតមួយចាប់តាំងពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១៦ ដែលជារយៈពេលពីរខែមុនពេលលោក Duterte ចូលកាន់តំណែង។
បណ្តាញផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានក្នុងស្រុក Rappler.com បានលើកឡើងថា ការស្ទង់មតិឆ្នាំ ២០២០ បានធ្វើឡើងអំឡុងពេលមានសកម្មភាព «គឃ្លើន» របស់ចិននៅតំបន់សមុទ្រ។
រូបឯកសារ៖ រូបថតពីផ្កាយរណបដោយផ្ដល់ដោយ Maxar Technologies នេះ បង្ហាញពីនាវារបស់ចិននៅតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Whitsun នៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមានជម្លោះ ថ្ងៃទី២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១។
លោក Carl Thayer សាស្ត្រាចារ្យចូលនិវត្តន៍នៃសាកលវិទ្យាល័យ New South Wales នៅប្រទេសអូស្ត្រាលី បាននិយាយថា មន្ត្រីនៅទីក្រុងប៉េកាំងក៏មានការទើសចិត្តផងដែរ។ ពួកគេខឹងសម្បានឹងសហរដ្ឋអាមេរិកដែលជួយដល់យោធាហ្វីលីពីន។ លោក Duterte នៅតែអនុញ្ញាតឲ្យមាននូវការសមយុទ្ធយោធាប្រចាំឆ្នាំរវាងហ្វីលីពីន និងសហរដ្ឋអាមេរិក ទោះបីជាមានកិច្ចពិភាក្សាអស់ជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ ដើម្បីបញ្ឈប់សមយុទ្ធនោះក៏ដោយ ហើយកាលពីឆ្នាំមុន រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកបានព្យួរផែនការលុបចោលកិច្ចព្រមព្រៀងនៃការធ្វើទស្សនកិច្ចយោធាពីសំណាក់កងកម្លាំងអាមេរិកផងដែរ។
លោក Thayer បានលើកឡើងថា ជារឿយៗ សហរដ្ឋអាមេរិកបានបញ្ជូននាវា និងយន្តហោះចម្បាំងមកកាន់ដែនសមុទ្រ ដើម្បីជួយជ្រោមជ្រែងរដ្ឋាភិបាលគាំទ្រសហរដ្ឋអាមេរិកដូចជា កោះតៃវ៉ាន់ និងហ្វីលីពីន។ ហើយចិនចង់ដាក់នាវាចំនួន ២២០គ្រឿងរបស់ខ្លួន ដើម្បីប្រឈមជាមួយនឹងទំនាក់ទំនងយោធារវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងហ្វីលីពីន។
កាលពីពេលថ្មីៗនេះ នៅក្រុងប៉េកាំង អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិនអ្នកស្រី Hua Chunying បាននិយាយថា នាវានេសាទរបស់ចិន «បាននេសាទនៅជិតតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Whitsun និងថា «នាពេលថ្មីៗនេះ ដោយសារតែស្ថានភាពអាកាសធាតុនៅដែនសមុទ្រ នាវានេសាទមួយចំនួនបានចូលជ្រកនៅតំបន់ដែនទឹកផ្សេងទៀត ដោយសារតែខ្យល់បក់ខ្លាំង... ដែលនេះជារឿងធម្មតា»។
ព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី តៃវ៉ាន់ និងវៀតណាមក៏បានទាមទារផ្នែកខ្លះ ឬផ្នែកទាំងអស់នៃតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងផងដែរ។ បណ្តាប្រទេសទាំងនេះសម្លឹងទៅរកតំបន់ដែនទឹកនោះសម្រាប់ធនធានត្រី និងធនធានក្រោមបាតសមុទ្រ។ រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង ដែលលើកឡើងពីកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រនៅក្នុងការទាមទាររបស់ខ្លួន បានធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលដទៃទៀតភ្ញាក់ផ្អើល តាមរយៈការចាក់បំពេញកូនកោះតូចៗសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍ ដែលរួមមាន ការសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធយោធាផងដែរ។
លោកសាស្ត្រាចារ្យ Carl Thayer ដែលបានចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំជាមួយនឹងមន្ត្រីយោធាជើងទឹកហ្វីលីពីនបាននិយាយថា នៅក្នុងជួរយោធាជើងទឹកហ្វីលីពីន ក៏មានអ្នកមានទស្សនៈផ្សេងពីលោក Duterte ចំពោះប្រទេសចិនផងដែរ។ ពួកគេមានអារម្មណ៍អាម៉ាស់ និងមិនសប្បាយចិត្តនោះទេ»។
អ្នកស្រី Yun Sun អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៅមជ្ឈមណ្ឌល Stimson ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន បាននិយាយថា ទំនាក់ទំនងរវាងចិននិងហ្វីលីពីននៅតែបន្តទៅមុខ ខណៈហ្វីលីពីនត្រូវការវ៉ាក់សាំងបង្ការជំងឺកូវីដ១៩ និងជំនួយរបស់ចិនសម្រាប់ជំរុញការរើបឡើងវិញនូវសេដ្ឋកិច្ចក្រោយការរាតត្បាតជំងឺនេះ។ នៅពាក់កណ្តាលខែធ្នូ ចិនបានប្តេជ្ញាបញ្ជូនវ៉ាក់សាំង Sinovac ចំនួន២៥លានដូសទៅឲ្យហ្វីលីពីននៅត្រឹមខែមីនា។
អ្នកស្រី Sun បានថ្លែងថា៖ «ទោះបីជាទំនាក់ទំនងរវាងចិន និងហ្វីលីពីនមានភាពរអាក់រអួលនាពេលបច្ចុប្បន្ន ដោយសារតែទូកនេសាទចំនួន២២០ក៏ដោយ ខ្ញុំគិតថា ប្រទេសទាំងពីរមិនទាន់ដើរដល់ផ្លូវបំបែកនៅឡើយទេ»៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ណឹម សុភ័ក្ត្របញ្ញា